September 1, 2023 12:10 PM   3 Min

EXPLAINER | LPG चे दर कमी केल्यानंतर सरकार पेट्रोल-डिझेलचे दर कमी करणार का ? ही गोष्ट साधण्यासाठी कोणते फॅक्टर्स महत्वाचे ठरणार ? वाचा सविस्तर

Goan Varta Live | प्रतिनिधी

वेबडेस्क 1 सप्टेंबर | 30 ऑगस्ट रोजी केंद्र सरकारने घरगुती गॅस सिलिंडरच्या किंमतीत 200 रुपये प्रति सिलिंडर (घरगुती गॅस सिलेंडर किंमत कपात) कमी करण्याची घोषणा केली . यापूर्वी, प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजनेच्या (पीएमयूवाय) ग्राहकांना 200 रुपये सबसिडी मिळत होती. आता सर्वसामान्य ग्राहकांसाठी सरकारने एलपीजीच्या दरात कपात केली आहे, जी आजपासून लागू झाली आहे. 

मात्र घरगुती गॅसच्या किमती 200 रुपयांनी कमी केल्याने पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरकपातीच्या संभाव्य परिणामांची चर्चा अधिक तीव्र झाली आहे. एलपीजी, जे स्वयंपाकासाठी वापरले जाते, हे मोठ्या उर्जेच्या लँडस्केपचा एक घटक आहे, ज्यामध्ये पेट्रोल आणि डिझेल देखील समाविष्ट आहे.

इंधनाच्या किंमतीवर परिणाम करणारे घटक कोणते आहेत ते येथे समजून घेऊ. यासोबतच हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू की एलपीजीच्या किमतीत कपात केल्याने पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती कमी होऊ शकतात का?

इंधन किंमत प्रणाली

देशातील इंधनाच्या किमती डायनॅमिक किंमत प्रणालीच्या अधीन आहेत, जेथे जागतिक कच्च्या तेलाच्या किमती आणि चलन विनिमय दरांच्या आधारे दररोज किमती सुधारल्या जातात. ही प्रणाली 2017 मध्ये देशांतर्गत इंधनाच्या किमती जागतिक बाजारातील ट्रेंडशी जुळवून घेण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. त्यामुळे जागतिक कच्च्या तेलाच्या किमती आणि विनिमय दरांमध्ये होणारे बदल हे भारतातील पेट्रोल आणि डिझेलच्या किंमतींमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

एलपीजीच्या किमतीत घट आणि त्याचा परिणाम

एलपीजीच्या किमती कमी झाल्यामुळे थेट पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती लगेच कमी होऊ शकत नाहीत. कारण एलपीजी, पेट्रोल आणि डिझेलची पुरवठा साखळी, किमतीचे घटक आणि बाजारातील गतिशीलता वेगवेगळी आहे. एलपीजी मुख्यतः घरगुती स्वयंपाकासाठी वापरला जातो, तर पेट्रोल आणि डिझेलचा वापर प्रामुख्याने वाहतूक आणि औद्योगिक कारणांसाठी केला जातो.

पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतींवर कोणते घटक परिणाम करतात?

1 ) कच्च्या तेलाच्या किमती

इंधनाच्या किमतींवर परिणाम करणारा सर्वात महत्त्वाचा घटक म्हणजे जागतिक कच्च्या तेलाच्या किमती. या किमतीतील चढ-उताराचा थेट परिणाम पेट्रोल आणि डिझेलच्या उत्पादन खर्चावर होतो.

2) चलन विनिमय दर

भारत आपल्या कच्च्या तेलाचा महत्त्वपूर्ण भाग आयात करतो, चलन विनिमय दरातील चढ-उतार तेल आयातीच्या खर्चावर परिणाम करू शकतात. जेव्हा डॉलरच्या तुलनेत रुपया कमजोर होतो तेव्हा इंधनाच्या किमती वाढतात कारण आयात महाग होते.

3) कर आणि शुल्क

पेट्रोल आणि डिझेलच्या किरकोळ किमतीचा केंद्र आणि राज्य कर, इतर शुल्कांसह मोठा भाग कव्हर करतात. या कर दरांमधील कोणताही बदल अंतिम किमतींवर परिणाम करू शकतो.

4) कच्च्या तेलाच्या शुद्धीकरणाचा खर्च

शुद्धीकरण प्रक्रियेमुळे कच्च्या तेलाचे वापरण्यायोग्य इंधनात रूपांतर होते. परिष्करण खर्चातील बदल जसे की देखभाल किंवा प्रगती यासारख्या घटकांमुळे इंधनाच्या किमतींवर परिणाम होऊ शकतो.

5) जागतिक पुरवठा आणि मागणी

भौगोलिक-राजकीय घटना, ओपेकचे निर्णय आणि जागतिक मागणी आणि पुरवठा असमतोल यांचाही इंधनाच्या किमतींवर परिणाम होऊ शकतो.